“Waarschijnlijk onterecht bekruipt me vaak het gevoel dat de nadruk in Nederland vooral ligt op energiebesparing, waardoor een optimaal binnenmilieu niet direct de eerste doelstelling is bij het ontwerp van gebouwen.”
Energie besparen is in de gezondheidszorg een heet hangijzer. Maar tegelijk worden aan ziekenhuizen en zorgcentra steeds hogere comforteisen gesteld. Kunnen deze ogenschijnlijk tegengestelde doelen worden verzoend? Ontwikkelingen in de verlichtingstechnologie – van efficiënte fluorescentieverlichting en ledverlichting tot geavanceerde lichtregelsystemen – bieden zeker mooie kansen op dit vlak, zowel in nieuwbouwprojecten als bij renovatie. Maar er zijn ook valkuilen. Investeren in nieuwe verlichting moet op een doordachte manier gebeuren. Dit artikel zet een aantal aandachtspunten op een rij.
De ziekenhuizen en rusthuizen van de toekomst worden vandaag gebouwd. En ze zullen grondig verschillen van de gebouwen die we nu kennen. Kijk bijvoorbeeld naar het nieuwe Erasmus Medisch Centrum dat in Rotterdam wordt gebouwd en in 2017 moet opengaan. Centraal in de plannen van EGM architecten staat het concept ‘Healing Environment’: het ziekenhuis moet een prettige, gezonde en veilige omgeving worden om in te herstellen of te werken. Er komt een hoogwaardig binnenklimaat met veel groen. De patiëntenkamers worden huiselijker en individueler, met verlichting die door de patiënt zelf kan worden geregeld. In de éénpersoonskamers komen speciale plafonds boven het bed waarmee de patiënt zelf de temperatuur kan regelen, zonder de werktemperatuur voor artsen, verpleegkundigen en schoonmakers aan te passen. Even belangrijk is een goede ‘wayfinding’: patiënten en bezoekers moeten vlot hun weg vinden in het (onvermijdelijk complexe) gebouw, om onnodige stress te vermijden. Een heldere en functionele verlichting en signalisatie zijn daarin cruciaal. Comfort is dus belangrijk en de eisen nemen sterk toe. Dat geldt natuurlijk niet alleen voor nieuwbouw. Tal van ziekenhuizen en rusthuizen in Nederland hebben ambities voor ingrijpende renovatiewerken. Dit om beter tegemoet te komen aan de verwachtingen van patiënten, personeel en bezoekers.
BETER LICHT, MINDER ENERGIE
Maar zijn die hogere comforteisen te verzoenen met de maatschappelijke vraag naar meer duurzaamheid en de economisch en ecologisch opgelegde energie-efficiëntie? In het novembernummer 2010 van TVVL Magazine bond arbeidshygiënist Paul Settels de kat de bel aan. In zijn bijdrage ‘Energiebesparing en duurzame arbeid: Vloek of Zegen?’ toonde hij aan dat veel van de momenteel graag toegepaste energiebesparende maatregelen ten koste gaan van het leef- en werkklimaat. Ook collega Ineke Thierauf uitte vanuit de redactie haar bezorgdheid: “Waarschijnlijk onterecht bekruipt me vaak het gevoel dat de nadruk in Nederland vooral ligt op energiebesparing, waardoor een optimaal binnenmilieu niet direct de eerste doelstelling is bij het ontwerp van gebouwen.”
